Vrede en oorlog

'Er is nauwelijks een vrede zo onrechtvaardig, dat hij niet te verkiezen is boven een rechtvaardige oorlog.' Dit zijn woorden van de Godin van de Vrede. Zij roept op tot orde en deugd. Want 'wat is vergankelijker, wat korter dan het leven der mensen?' Erasmus schreef in 1517 'De Klacht van de Vrede'. Net als in zijn 'Lof der Zotheid' (1511) maakt hij van een lastig probleem een persoon. In het ene geval vertelt een godin wat zij op de lever heeft en in het andere geval een zot. Op 14-10-2022 gaf Marc Versteeg met Capella Brabant in de St. Jan te Gouda een indrukwekkende muzikale impressie van de gevoelens van de Vredesgodin. Vanwege de Oorlog van Putin is het onderwerp actueler dan ooit. 

Vrede en oorlog,deugd en dwaasheid en orde en beslissing zijn lastige begrippen. Vrede kan onrechtvaardig zijn. Orde en deugd ook? Bij een steen spelen deze vragen niet. Het is duidelijk dat het hier niet enkel gaat om observaties, maar ook om interpretaties van mensen. 
Kant brengt observeren door mensen terug tot essenties van zintuiglijk vermogen namelijk ruimte en volgorde (tijd). Hij brengt interpreteren door mensen terug tot essenties van mentaal vermogen namelijk realisme, logica en evenwichtigheid. Kant scheidt de vraag 'heb ik het goed gezien?' van de vraag 'Wat vind ik er van?' Ik doe een poging om dit inzicht te gebruiken. Het realisme is een toets van een indruk van een situatie: 'Houden mensen zich aan de gemaakte redelijke afspraken in een gemeenschap of tussen gemeenschappen?  De logica is de toets van een vergelijking: de onrechtvaardigheid van een vrede en de rechtvaardigheid van een oorlog. De evenwichtigheid is een toets van een beslissing: vrede of oorlog. 

Duidelijk is wel dat de positie van de beoordelaar en de veranderlijkehid van situaties van invloed zijn op het innemen van een standpunt. Zou het ondanks deze problemen met de toepassing van realisme, logica en evenwichtigheid, nuttig kunnen zijn dat leerlingen leren er mee om te gaan? In Leren van Betekenis is bij 'Afweging van criteria voor kennen' op pagina 56-57 ingegaan op de nadere invulling van realisme, logica en evenwichtigheid.